Çox maraqlı və əyləncəli vaxt keçirirsinizsə, qumar bağımlılığa çevrilə bilər. Oynadığınız qumar növü (idman mərcləri, kart oyunları, slot maşınları, və s.) nə olursa olsun, qumar bağımlılığı sizi başqaları ilə olan münasibətlərinizdə məhdudlaşdıraraq, işinizə mənfi təsir edə və nəhayət sizi maliyyə baxımından iflasa sürükləyə bilər.
Qumar bağımlılığı ilə bağlı bəzi miflər var. Bəziləri düşünür ki, qumar bağımlılığının yaranması üçün hər gün dayanmadan qumar oynamalıdır. Əslində isə bu doğru deyil. Oynadığınız qumar sizi problemə saldırsa da, hər gün oynasınız, oynamasınız, həddindən artıq qumarçı olarsınız.
Bu xəstəliyə yoluxmuş insanlar əksərliklə öz günahlarını başqalarına məsləhət görür. Onların ödəyəcəyi borclar onları qumar bağımlılığından çıxara biləcəyinizə inanırsınızsa, sizi yanıltmaq olar. Bu, vəziyyəti daha da pisləşdirə bilər.
QUMAR ASILILIĞININ NÖVLƏRİ
Qumarın bir çox fərqli növləri mövcuddur. Aşağıda bu növlərdən hər birinin təsviri verilmişdir:
- Kompulsiv qumar mənəsini nəzərdən keçirmək – patoloji qumarbazlıq, qumar xəstəliyi olaraq da tanınan kompulsiv qumar asılılığı, bir insanın impuls nəzarətini itirməsidir. Kompulsiv qumar asılılığı olan bir şəxs hər nə qədər nəticə pis olsa da, sevdiyini sevmədiklərinə də zərər versə, qumar oynamadan əl çəkməyəcək. Kompulsi asılılıqda, pul olsa da, olmasa da, qumara pul qoymaq və heç kimi düşünməmək maraqlıdır. Başqalarının pis nəticələri haqqında bilməkdən xəbərdar olsanız belə, yenə də qumar oynamağa davam edəcəksiniz. Kompulsiv asılılıq insanların həyatını ciddi şəkildə məhv edən bir xəstəlikdir. Kompulsiv asılılıqdan əziyyət çəkənlərə ciddi və davamlı müalicə tədbirləri mövcuddur.
- Binc asılılıq – Binc asılılıqdan əziyyət çəkən insanlar tez-tez və ya düzgün olaraq qumar oynamasalar belə, qumar oynamağa başlayanda davranışları dəyişir. Oyun sonra, bu növ xəstələrin davranışlarında düzəlişlər müşahidə olunur.
- Problemli qumar asılılığı – Tam nəzarətdən çıxmadan da qumar asılılığı meydana gələ bilər. Buna problemli qumar asılılığı deyilir. Qumar həyatınızda bir az da olsa zərər görərsə, bunun adı problemli qumar asılılığı olur. Bu xəstəliyə lüdomaniya da deyilir. Lüdomaniyadan əziyyət çəkən qumarbazlar davamlı stress yaşayırlar, depressiya ilə mübarizə edirlər və çox vaxt ikili şəxsiyyət problemi ilə üzləşirlər. Bəzən onların davranışları normal olur, bəzən isə fərqli şəxslərə çevrilir. Bu asılılıq növü yalnız maddi problemlərlə sınırlanmır, həmçinin intihar, depressiya, əqli və psixoloji problemlərlə də əlaqəlidir.
Qumar əlilliyindən qurtulmağın metodları da mövcuddur. Əvvəlcə ailə və ətrafdakı insanlarla əlaqələrinizi təkmilləşdirməlisiniz, sonra isə maliyyə vəziyyətinizi düzəltməyə çalışmalısınız. Lakin əgər asılılıq ciddi səviyyədədirsə, o zaman mütəxəssis yardımı almaq daha doğru olardı.
BÖYÜKLƏRDƏ QUMAR ASILILIĞININ ƏLAMƏTLƏRİ
Son araşdırmalarda qumar asılılığı ilə əlaqədar nəticələr əldə olunmuşdur, ki, bunlar insanın qumar asılılığının səbəblərini göstərir:
- Qumar oynayan şəxs ətrafında daimi yalan danışmağa başlayır
- Şəxsin sosial, təhsil, karyera və iş həyatında geriləmə baş verir
- Şəxs qumarbazlığa son qoymaq üçün bir neçə dəfə cəhdlər etməsinə baxmayaraq, nailiyyət qazanmır
- Bir çox pul itkisinə baxmayaraq, hələ də qumar oynamağa davam edir
- Oynadığı qumar oyunlarının sayı artıqca, itkilərinin sayı da çoxalır
- Ailədən və dostlardan pul istəmək məcburiyyətində qalır
- Qumar oynamadığı zaman özünü idarə edə bilmir, pisləşir.
Qeyd etmək lazımdır ki, hər hansı bir insanın bu maddələri yaşamaq onun mütləq qumar xəstəliyindən əziyyət çəkdiyini göstərməz. Düzgün və dəqiq təşhis qoyulması üçün şəxsi təcrübəli və peşəkar həkimin muayinə etməsi vacibdir. Biz burada bu əlamətləri təqdim edirik.
Qumar xəstəliyinin dəqiq səbəbi tam məlum olmasa da, ailədə qumar oynayan birinin olması, yaş və ilk oyunlarda yüksək məbləğin qazanılması bu asılılığın səbəbləri hesab edilir. Asılılığın dəqiq səbəbini heç kəs bilmir, ancaq müəyyən faktorlar burada qumar asılılığının səbəbləri kimi təyin oluna bilər.
Bu faktorlardan biri bioloji faktorlardır. Kompulsiv qumar asılılığından əziyyət çəkən insanlarda bu faktorun narkotik asılılığı ilə bənzərliyi olduğunu göstərilməyə çalışır. Araşdırmalara əsasən, qumarda böyük qalib olmaq zamanı beynində yarana reaksiya, kokain qəbul etdiyi zaman ortaya çıxan reaksiya ilə eynidir.
Stress hormonu norepinefrin və xoşbəxtlik hormonu serotoninin əksikliyi də kompulsiv asılılığa gətirib çıxara bilər. Qumar xəstəliyinə tutulan insanlara bəzən sosial faktorlar da təsir edir. İş və ya ailə həyatında uğursuzluq, özünü reallaşdıra bilməmək, yaxud insanın ətrafı onu qumarbaz edə bilər.
Alkoqolizm və narkomaniyadan əziyyət çəkən insanların patoloji qumar asılılığına tutulma riski daha yüksəkdir. Bəzi fiziki problemlər də insanı qumara meyiləndirə bilər.
Asılılıqdan azad olmağın yolları müxtəlifdir. Bunlar arasında terapiya, peşəkar təlimlər vasitəsilə fizioterapiya ilə məşğul olmaq, tibbi dəstək və ya qrup dəstəyi kimi metodlar da mövcuddur.
QUMAR ASILILIĞININ YARANMASI HAQQINDA MƏLUMATLAR
Qumar asılılığı genelliklə qumar sənayesi tərəfindən təşkil olunur və davam etdirilir. Bu asılılığın səbəbləri çox dəyişik ola bilər, məsələn, qumarbazın çox pul qazanmaq istəyi, şöhrət əldə etmək arzusu, qumarxanadakı əyləncəli və manipulyasiya edici atmosfer kimi.
Nəhayətində, qumar xəstəliyinə düçar olan insan üçün bu asılılığı müalicə etmək çətin ola bilər. Qumarbaz sıx sıx pul itkisinə dayanmağa nail olmadıqda itkilərini geri qazanmaq üçün yeni cəhdlər etməyə başlayır və bu da asılılığını daha da pisləşdirir. Beləliklə, qumarbazın ruh halında dəyişikliklər baş verir, o daha əsəbil və depressiyağa təsir göstərir.
Buna baxmayaraq, çox vaxt qumar nəticəsində borca düşən insanların intihar etməsi təsadüfi deyil. Bəzən bu insanlar özlərinə və ya ailə üzvlərinə zərər verir, hətta əgər tam olaraq intihar etməsələr də.
Qumarın daimi həyat tərzinə çevrilməsi qumarbazın narkotik və içki istifadəsindən də imtina etməməsinə səbəb ola bilər. Məsələn, bəzi qumarbazlar maddi və sosial baxımdan nailiyyət qazansa da, digərləri də qumarı dərdlərini unudmaq üçün bir çıxış kimi görür.
Bəzi ekspertlər isə qumar xəstəliyini səssiz asılılıq kimi adlandırırlar, çünki bu xəstəliyin əlamətləri gözə çarpmaz. Amma həqiqətən də qumar xəstəliyində olan insanlar öz problemlərini çox vaxt fərq etmirlər və beləliklə özlərini ovudurlar.
Bu səbəbdən də, ailə üzvlərinin və ya yaxınlarının qumar xəstəliyindən şübhələndiyi zaman həmin şəxsə kömək və dəstək olmaq vacibdir. Qumar xəstəliyini müşahidə etdiyiniz zaman, bu şəxs ilə danışmaq və ona dəstək vermək ən doğrusudur.
Həmişə də ona dəstəklədiyinizi və yardım üçün hazır olduğunuzu bildirin. Qumar xəstəliyindən əziyyət çəkən bir insanın dəstək alması onun geri çəkilməsinə və problemlərini özündən gizlətməsinə kömək edə bilər.
QUMAR BAĞIMLILIĞINI NASIL YENƏ BILƏRIK
Qumar asılılığını müəyyənləşdirmək üçün onun işarələrindən xəbərdar olmaq önəmlidir. Bu xəstəliyin simptomları çeşidlidir.
Hər bir qumarbaz, qumar oynadığını və ya yüksək borcları olduğunu inkar etməklə tanınır. Lakin, ailədə və ya dostlarınızda belə bir davranış aşkarlandıqda əvvəlcə onunla danışmaq və həmin şəxsi heç bir şeyə məcbur etməmək ən yaxşıdır.
Bu məsələdə bir çox araşdırmalar aparılsa da, qumar xəstəliyinin tam səbəbi hələ də tam aydın deyil. Ancaq bəzi maddələrdə insanlar qumar məkanizmlərindən istifadə edə bilərlər, məsələn; adrenalin və macərə axtarışı, stressli gündən sonra rahatlamak, sosiallaşmaq, heç kəsə danışılmayan problemlərdən azad olmaq, dərin bir yaşam tərzi yaşamaq və sair.
Bu amillər qumar xəstəliyinin emosional asılılığına səbəb olur. Qumar xəstəliyini öyrənmənin bir yolu qumar xəstələrinin davranışına diqqət etməkdir.
Bu insanlar özünə nəzarət etməkdə çətinlik çəkir, işlə bağlı problem yaradır, işdən yayınır, işdən çıxır, iş yoldaşları ilə yola getmir, işə diqqət yetirə bilmir, yaxın münasibətləri pisləşir, pul oğurlamağa başlayır, depressiya, mədə ağrısı, baş ağrısı və stresslərdən əziyyət çəkir. Qumar xəstəliyi ciddi bir problemdir.
Bəzi insanlar bu xəstəliyi yox, hətta zarafat kimi götürür, lakin unutmayın ki, qumar xəstələrinin beyni narkotiklərə tutulanların beyni ilə eyni tərzdə işləyir. Bu səbəbdən, qumar xəstələrinin müalicəsində bəzi həkimlər narkomaniyada istifadə olunan dərmanlarla müalicə edirlər.
Qumar xəstəliyini müəyyənləşdirmək çətindir, çünki qumarbazlar hər şeyinə qadimə qədər saklaya bilərlər. Qumar asılılığının göstəricilərinə dair daha ətraflı məlumat əldə etmək üçün bizim bölməmizi diqqətlə nəzərdən keçirə bilərsiniz.
QUMAR ASILILIĞINDAN NECƏ QURTULMAQ MÜMKÜNDÜR
Qumar bağımlılığının diqqət çəkməyən simptomları, alkoqol və ya narkotik bağımlılığı kimi aşkar olunmur. Qumar xəstəliyini dəqiq şəkildə müalicə etmək mümkün olmasa da, ciddi bağımlılıqdan əziyyət çəkən insanlar üçün təlim proqramları yararlı ola bilər.
Məcburi bağımlılıqdan əziyyət çəkən insanlar, qumarxanalardan və qumar etdiyiniz yerlərdən uzaq olmalıdırlar. Problemin erken mərhələsində tədbir görmək istəyən insanlar üçün bu yararlıdır.
Bağımlılığın müalicəsini çətinləşdirən ən böyük səbəb, çox qumarbazların bağımlılığı qəbul etməməsi və bunu inkar etməsidir. Təsbit edilmiş xilas olma yollarından biri terapiyadır.
Çox vaxt kognitiv davranış terapiyası faydalı olabilir. Bu terapiyada qəbul etmədən öncə davranışı tanıyırsınız və onu idarə edə bilərsiniz. Beləliklə, neqativ düşüncələri müsbət düşüncələrlə əvəzləməyi də öyrənirsiniz.
Terapiyalar haqqında danışarkən ailə terapiyası da məsləhət görülə bilər. Qumar xəstəliyi üçün tövsiyə olunan yollardan biri də tibbi müalicədir. Psixiyyatrlar, antidepressantlar və stabilizatorlar qumar narahatlığı, bipolar pozğunluq və depressiya ilə əlaqədar dərmanlara kömək edə bilər.
Hətta bəzi antidepressantlar qumar bağımlılığını ciddi şəkildə azalda bilər. Antagonist dərmanlar, kompulsiv qumar xəstələrinin müalicəsinə kömək edə bilər.
Bəziləri dərd və dərdlərini başqalarına danışdıqda rahatlaşırlar. Belə insanlar üçün xüsusi qumar bağımlılığı dəstək qrupları mövcuddur.
Hər qumarbazın problemi və ehtiyacına görə müalicəsi dəyişə bilər. Bir proqrama qoşulduqdan sonra tamamilə sağaltıldıqdan sonra belə xəstələr yenidən qumar oynamaq istəyə bilər. Belə xəstələr yenidən qumar oynamaq istədikdə dərhal həkim və ya müşavirlər ilə danışmalıdırlar.
Qumar bağımlılığından tamamilə qurtulmaq mümkündür. Bunun üçün əvvəlcədən iradə və güclü niyyət lazımdır.
QUMAR ASILILIĞININDAN ÇIXMA YOLLARI
Artıq bilirik ki, qumar asılılığı insanların fizioloji və psixoloji baxımdan təsirlərinə səbəb olur.
Qumarçıların müraciət etdikləri kömək xidmətləri onların asılılıq növünə, fərdi ehtiyaclarına və digər amillərinə görə müxtəliflik göstərə bilər. Bəziləri erkən müalicə alırlar və tez və effektiv bir şəkildə sağalırlar. Digərləri üçün isə, kompulsiv olaraq adlandırılan asılılıqdan qurtulmaq daha çətin olar.
Amma qumar asılılığından qurtulmaq mümkündür. Bunun üçün doğru proqrama yönləndirmək və müalicə almak lazımdır.
Əksər qumarbazlara terapiya tövsiyə olunur. Fizioloji və kognitiv terapiyalar bunlardan biridir.
Qumar asılılığının əqli problemlər yaradması halında isə, tibbi müalicə də vacib ola bilər. Bu zaman saktləşdirici dərmanlar qumar xəstəliyinə son qoyur.
Özünədəstək qrupları da qumar asılılığından azad olmaq üçün bir başqa yoldur. Bu qruplarda insanlar bir-biri ilə görüşüb, söhbət edir, müxtəlif fəaliyyətlərdə iştirak edir və s.
Dijital yollar da mövcuddur. Dünya rəqəmsallaşdığı üçün, dəstək texnologiyaları da rəqəmsal dünyaya uyğunlaşır. Artıq qumarbazlara dəstək göstərən qaynar zəng xidmətləri kimi dəstək versiyaları mövcuddur. Bu xidmətlər insanları mərkəzi səhiyyə orqanlarına yönləndirir və onlarla onlayn əlaqə saxlayır.
Müalicədə müraciət edən insanlar yaşadığı problemin fərqində olmalı və bu asılılıqdan azad olmağı arzulamalıdır. Bir çox qumarbazlar ailə üzvlərinin təzyiqi ilə sağalmaq istəyirlər, lakin nəticədə yenidən eyni səhvlərə düşərək asılılığa geri qayıdırlar.
